Begin mei 2017 zijn Teunis Jacob Slob en ik bij de afsluitende bijeenkomst van het project geweest. In Kelkit werd, na het zingen van het volkslied  een overzicht gegeven van het project en hield de directeur van een organisaties voor het certificeren en controleren van biologische bedrijven een praatje over de voorwaarden en regels. Ik mocht wat vertellen over de vooruitzichten van de mondiale markt voor biologische vlees en hoe de wereld te voeden in de toekomst met nog een of twee miljard menen meer. Productie van eiwit waar dat het meest efficiënt kan, hetzij met behulp van dieren of met behulp van planten. Waar voedsel wil groeien moet geen voer geteeld worden, waar geen voedsel wil groeien kunnen dieren gehouden worden.  Teunis Jacob gaf een overzicht van de ontwikkeling van hun melkveebedrijf en de verwevenheid met natuur. Ook ging hij in op de voorwaarden voor biologische melkveehouderij en de zaken die daarvoor bijgehouden moeten worden zodat controle mogelijk is. Ook nu gingen we op bezoek bij de grote melkveebedrijven: die zijn opgezet door mensen die elders geld verdiend hebben en het nu investeren in melkvee. We gingen o.a. op bezoek bij een gangbaar bedrijf dat een nieuwe stal voor 300 koeien gebouwd had, met 50% subsidie van EU en Turkse regering, met slechts 5 ha land. Mest werd nog gezien als afval dat je op een of andere manier kwijt moest en het ging niet naar de leveranciers van ruwvoer. Onbegrijpelijk dat de EU dat mede-subsidieert.

In een discussie met 20 studenten van Bayburt Universiteit bleek dat er nog veel werk te doen is om biologische landbouw te promoten en diversiteit binnen bedrijven te behouden. We hebben benadrukt dat ze nieuwsgierig moeten zijn, dingen niet klakkeloos moeten aannemen en zelf moeten nadenken over de aangereikte literatuur of op zoek moeten gaan naar andere onverdachte bronnen. Ook in het onderwijs heeft de geïndustrialiseerde en gespecialiseerde landbouw alle aandacht terwijl de kracht van de Turkse bedrijven juist ligt bij diversiteit. Teunis Jacob nodigde studenten uit voor uitwisseling met Nederlandse studenten en voor stages op Nederlandse bedrijven. We hebben nog geen adressen van biologische melkvee bedrijven doorgegeven, maar we zouden een lijstje kunnen maken!

In het eindverslag hebben we aanbevelingen gedaan voor het ontwikkelen van de (biologische) landbouw. Die gaan over het benutten en ontwikkelen van gemengde bedrijven en niet naar gespecialiseerde bedrijven toewerken. Neem bomen op in de planning. Vroeger waren de berghellingen begroeid met bos, nu is een boom een zeldzaamheid. Ruilverkaveling kan de ontwikkeling helpen, Nederland heeft daarmee veel ervaring. Wissel ervaringen uit tussen boeren, adviseurs en studenten en ook onderling in de groepen. Gebruik bestaande culturele groepen om kennis te verspreiden en bevorder het organiseren van boeren.  Focus op de kleine boeren en probeer die op een hoger plan te krijgen door het opzetten van voorbeeldbedrijven.

Onderzoekers en officials willen graag samenwerking met collega’s elders. Een grote uitdaging is de taal: slechts een enkeling spreekt een beetje Engels. Communicatie zonder tolk is nauwelijks mogelijk. Er wordt een plan geschreven voor een vervolg project, waarbij ze graag weer een beroep doen op de medewerking van De Natuurweide cq Nederlandse inbreng